در اولین مطلب تصمیم گرفتم سخنان بزرگان جهان را درباره تاریخ بیاورم . خواندن این جملات باعث می شود تصویری از تاریخ بدست آوریم .
سخنان کوتاه درباره تاریخ :
امام علی ( ع ) :
حضرت علی ( ع ) در نامه تاریخیش به امام حسن ( ع ) ضمن سفارش به مسائلی درباره اهمیت تاریخ چنین می فرماید :
《 فرزندم ! من هر چند عمر پیشینیان را یک جا نداشته ام ولی در اعمال آن ها نظر افکندم ، در اخبارشان اندیشه نمودم ، ودر آثارشان به سیر وسیاحت پرداختم ، آن چنان که گویی همچون یکی از آن ها شدم ، بلکه گویی من به خاطر آنچه از تجربیات تاریخ آنان دریافته ام با اولین و آخرین آن ها عمر کرده ام ! 》
امام علی ( ع ) :
هر کس از وقایع گذشتگان عبرت گیرد بینا می شود کسی که بصیرت و بینایی پیدا کرد می فهمد ، و آن کس که فهمید عالم می شود .
عزالدین ابن اثیر :
کسی که تاریخ بخواند گویی که با گذشتگان همروزگار باشد و چون از آن ها آگاهی یابد درست مانند آن کسی است که همنشین آن ها شده باشد ، تاریخ مایه عبرت پادشاهان روزگار می شود و آنان می کوشند تا از بدنامی روی گردان شده و روش فرمانروایان دادگر و عادل را در پیش گیرند ، انسان مطالعه کننده تاریخ ، در نشست و انجمن ها با یاد کردن دانسته های تاریخی و باز گو کردن چیزهای تازه ، خود را می آراید و گوش ها را شنوای خود و دل ها را گراینده به سوی خود می یابد . خردمند فرزانه چون در تاریخ نیک بیندیشد ، دنیا را خوار دارد و از آن روی برگرداند و خواستار خانه ای جاودانه ای می گردد ، تاریخ موجب آراستگی به شکیبایی و بردباری می شود که از خوی های پسندیده اند زیرا چون خردمند بیند که هیچ پیامبر بزرگوار و پادشاه بزرگی از گزند دنیا نرست و حتی هیچ کس دیگری از مردمان آنی در آن آسایش نیافت.
ویل دورانت :
تمام تاریخ بشر در حکم نقطه ناچیزی در فضاست ، و نخستین درس آن فروتنی است.
کارل مارکس :
اگر انسان در جسم خود فانی است ، در عمل تاریخی خود ، باقی است .
ابوالفضل بیهقی در مقدمه کتابش :
اگرچه این اقاصیص از تاریخ دور است چه در تواریخ چنان می‌خوانند که فلان پادشاه فلان سالار را به فلان جنگ فرستاد و فلان روز جنگ یا صلح کردند و این آن را بزد و برین بگذشتند اما من آنچه واجب است بجای آرم.
در دیگر تواریخ چنین طول و عرض نیست که احوال را آسان‌تر گرفته‌اند و شمه‌ای بیش یاد نکرده‌اند اما چون من این کار را پیش گرفتم می‌خواهم که داد این تاریخ را به تمامی بدهم و گرد زوایا و خبایا برگردم تا هیچ از احوال پوشیده نماند.
خواجه نصیرالدین طوسی :
اگر ایلخانان به تاریخ بها می‌دادند و از آن عبرت می‌گرفتند هیچگاه به ایران نمی‌آمدند و به این سرنوشت شوم گرفتار نمی‌شدند .
ژول میشله (مورخ قرن هجدهم میلادی فرانسه):
برای آنکه تاریخ تا ابد دروغ باشد کافی است که یک‌نفر حقایق را کتمان کند.
ولتر (فیلسوف و نویسنده عصر روشنگری) :
تاریخ فقط تصویر جنایات و تیره‌بختی‌های بشر است.
لئو تولستوی (فعال سیاسی-اجتماعی و نویسنده روسی) :
تاریخ‌نگاران شبیه افراد ناشنوا هستند [چرا که] مدام به پرسش‌هایی پاسخ می‌گویند که هیچ‌کس از آن‌ها نپرسیده است.
گوستاولوبون(عالم علوم اجتماعی و روان شناس فرانسوی) :
تاریخ یک ملت مانند گلزاری است که مردمان هنرمند و حساس، گل‌های زیبای آن می‌باشند.
اسکار وایلد (نویسنده انگلیسی-ایرلندی) :
تنها وظیفهٔ ما در قبال تاریخ، بازنویسی آن است.
ویل دورانت (تاریخ نگار و فیلسوف و نویسنده آمریکایی) :
تاریخ آن قدر گوناگونی دارد که تقریباً برای هرگونه ادّعا و نتیجه‌گیری از آن گزینه‌ای از موارد و نمونه‌ها یافت می‌شود.
مارک تواین (نویسنده آمریکایی) :
جلوگیری از تکرار تاریخ کاری بیهوده است زیرا شخصیت آدمی طوری است که اجتناب از تکرار را غیرممکن می‌سازد.
لئون تروتسکی (انقلابی بولشویک و متفکر مارکسیست اکرائینی/روسی) :
حکم تاریخ قاطع‌تر از تمام مقررات بروکراسی است.
گوستاو لوبن :
خود را سیر کردن و خبث خود را زیاد نمودن و همدیگر را نابود ساختن از نخستین روز تاریخ، اشتغال عمده اقوام بوده‌است. هنوز هیچ‌چیز نشان نمی‌دهد که این صفات مسیر خود را عوض کرده باشد.
ابوالفضل بیهقی (دبیر دیوان محمود غزنوی) :
در دیگر تواریخ چنین طول و عرض نیست که احوال را آسان‌تر گرفته‌اند و شمه‌ای بیش یاد نکرده‌اند اما چون من این کار را پیش گرفتم می‌خواهم که داد این تاریخ را به تمامی بدهم و گرد زوایا و خبایا برگردم تا هیچ از احوال پوشیده نماند.
فردریش انگلس (سیاست مدار ، اقتصاددان ، فیلسوف ،روزنامه نگار ، مورخ و سوسیالیست آلمانی ) :
درست همان‌طور که داروین قانون تکامل یا ماهیت موجود زنده را کشف کرد، مارکس نیز قانون تکامل تاریخ انسانی را کشف نمود.
یوهان ولفگانگ گوته (شاعر ، نویسنده و حکیم آلمانی ) :
دوستی مثل اسناد کهنه است، قدمت تاریخ، آنرا با ارزش‌تر می‌کند.
گوستاو لوبن :
کسی که ثمرات روحی ملتی را نداند، تاریخ آن ملت در نظرش یک مشت حوادث پریشان و وقایع بی‌نظم و ترتیب جلوه می‌کند.
هرمان هسه (نویسنده آلمانی-سوئیسی و برنده جایزه نوبل ادبیات) :
مردمان بزرگ در نظر جوانان مانند کشمش‌های روی کیک تاریخ هستند.
فردریش نیچه (زبان شناس ، آهنگساز ، نویسنده ، شاعر و فیلسوف آلمانی) :
من براین باورم که اگر عصری بیش از حد از تاریخ انباشته شود، این خود از پنج جهت برای زندگی زیان‌بار و خطرناک است. بدین معنی که افراط در توجه به تاریخ، میان دنیای درون و برون تقابل و تضادی ایجاد می‌کند که نتیجه‌اش تضعیف شخصیت است.
منیرو روانی پور (نویسنده ایرانی) :
من در کشوری زندگی کرده‌ام که در هیچ دوره تاریخی خوردن چلوکباب و قیمه‌پلو قدغن نبوده اما در طول تاریخ نوشتن و فکرکردن و خواندن زیر ضربه بوده‌است.
لئو تولستوی :
موضوع تاریخ، زندگی مردمان و بشریت است.
محمد خیابانی (فعال سیاسی دوره مشروطه) :
نه ممکن است تاریخ را فریب داد و نه ممکن است زمان را از سیر سریع خودش بازداشت.
ری بردبری (نویسنده و فیلم نامه نویس آمریکایی) :
هرچه که به ذهنت می‌آید تخیل و هر چه انجام می‌دهی علم است. تمام تاریخ بشر چیزی جز داستانی علمی-تخیلی نیست.
اسکار وایلد :
هرکسی می‌تواند تاریخ‌ساز باشد اما فقط یک انسان بزرگ می‌تواند آنرا رقم زند.
ناظم حکمت (شاعر نوپرداز و نمایش نامه نویس آزادی خواه ترکیه) :
... همسر عزیزم، اولأ تاریخ را مانند رمان بخوان، فقط هنگام خواندن به خصوص تاریخ انقلاب‌ها، حرکت‌های مردمی و پیشرفت‌های صنعتی و سطوری که به نظرت جالب می‌رسد زیرشان را خط بکش. بعد وقتی که کتاب تمام شد آن قسمت‌هایی را که خط کشیده‌ای یک بار دیگر بخوان.
پل وین ( تاریخ نویسی ، جلد اول ، صفحه 69 ) :
تاریخ تحلیل است نه قصه پردازی .
کالینگ وود :
تاریخ 《برای 》 خود شناسی انسان است . در این جا شناختن خویشتن ، صرفا به معنای شناختن خصوصیات شخصی و چیزهایی که او را از سایر افراد متمایز می کند نیست ، بلکه ماهیت او در مقام انسان است ؛ خودشناسی یعنی اینکه بدانید چه می توانید بکنید و از آنجا که هیچ کس نمیداند چه می تواند بکند مگر آنکه سعی کند و تنها سرنخ آنچه انسان می تواند بکند ، چیزی است که کرده ایت ، پس ارزش تاریخ آن است که به ما می آموزد انسان چه کرده است و به این ترتیب انسان چیست ؟
کارل مارکس ( فیلسوف آلمانی ) :
تاریخ همه جوامع ، پیکاری بی وقفه ،گاه نهان و گاه آشکار بین ستمگر و ستمکش است .
ماکسیم گورکی ( داستان نویس ، نمایش نامه نویس و مقاله نویس انقلابی روس ) :
زیر هر سنگ قبر یک تاریخ کامل خوابیده است .
ناپلئون بنا پارت ( نخستین امپراطور فرانسه ) :
تاریخ چیست ؛ مگر داستان هایی که بر سر آن توافق می کنند .
هگل ( فیلسوف آلمانی ) :
آنچه ما از تاریخ می آموزیم این است که انسان ها هیچ گاه از تاریخ چیزی نمی آموزند .
